Onderduik. Verstoppen om te overleven. Eén, twee jaar, langer soms. Dag in dag uit, 365 dagen per jaar. Vaak van het ene adres naar het andere, altijd angst om ontdekt te worden. Jarenlang fluisteren, lopen op kousenvoeten, alles om niet gehoord te worden. Maar hoe dood je de tijd? Hoe kom je de dagen door? […]
Heinz Löwenhardt
Joods verzet in Overijssel
Toespraak 4 mei 2020 bij het Provinciaal Verzetsmonument Overijssel te Markelo:
Wij herdenken de vrouwen en mannen die hun leven hebben gelaten in de strijd tegen de bezetter. Vierhonderd zeventig in getal, hun namen staan gebeiteld in dit monument. Maar we herdenken óók mensen wier naam hier niet in reliëf is te zien. Ik doel op de mannen en vrouwen uit de illegaliteit die de bevrijding hebben beleefd.
Mimi
Vandaag zou ze honderd zijn geworden, mijn moeder. Ze heeft niet meer dan 54 jaren geleefd, in de zomer van 1971 is Mimi de Leeuw overleden. Ze stierf vroegtijdig aan de kanker maar de echte doodsoorzaak was, met vertraging, ‘de oorlog’, het bijtende zuur van schuldgevoel en trauma. Kleinkinderen heeft ze nooit gekend. Dat zijn […]
De laatste Jood op het abattoir
Het ging heel snel. Overrompelend snel. Voor ze er erg in hadden waren de Joodse middenstanders van Dortmund de fuik van de naziterreur ingejaagd. Op 30 januari 1933 kwam Hitler aan de macht. Al in maart begon de anti-Joodse hetze. De historicus Knipping vertelt dat de Duitse Joden er nog geen idee van hadden dat […]
Het ‘Pas-Opkamp’ in mijn leven
We spreken van zo’n zestig jaar geleden. Ik ben acht jaar, tien misschien. In het nachtkastje op de slaapkamer van mijn ouders vind ik een geheimzinnig document. Het is een pak carbondoorslagen van getypte vellen. ‘Algemeene Politie Provincie Gelderland. Politieke Dienst’ staat gedrukt in de linkerbovenhoek.
Slagerij “De Concurrent”, 1937-41 & 1945-46
Het langst bewaarde beeld in mijn geheugen. De oudste herinnering: vader komt opgetogen vanuit de slagerij de woonkeuken binnen, een stuk papier in de hand naast zijn hoofd. Hij zwaait ermee, triomfantelijk bijna. Ik ben vijf jaar, het is december 1952. 1 In mijn herinnering weet ik meteen waar het om gaat. Hij is eindelijk Nederlander! […]