Vijfenzeventig jaren na de bevrijding van mijn geboorteplaats Almelo schrijf ik over de onderduik van mijn ouders en zoveel andere Joodse Almeloërs. Door de bevrijding van de stad door Canadese troepen kwam daaraan na ruim twee-en-een-half jaar een eind.
Almelo
Al wat rest…
Al wat rest, vier foto’s van het gezin-De Jonge uit de Folkingedwarsstraat 5 in Groningen. Ouders, de twee kinderen en schoonzoon, en het in februari 1942 geboren kleinkind Eva – ze werden allemaal in Auschwitz vermoord. Na november 1942 restte niemand om het na te vertellen. De vier foto’s lagen tot vandaag in een blikken trommeltje. Ik moet ze laten zien.
Maar eerst de harde feiten. Seline de Leeuw was een nicht van mijn grootvader Arnold de Leeuw (1886-1944), dochter van zijn oom Louis. Zij trouwde de Groninger schoenmaker Benjamin de Jonge (klik op de namen voor foto’s):
Seline de Leeuw, Stad Almelo 15.05.1885 – Auschwitz 19.10.1942
x Groningen 12.01.1913 Benjamin de Jonge, Winschoten 18.01.1884 – Auschwitz 19.10.1942
1 Elise Nanny de Jonge, Groningen 21.07.1917 – Auschwitz 12.10.1942
x Groningen 27.02.1941 Levie Gomprecht Haalman, Groningen 4.03.1914 – Auschwitz 12.11.1942
Eva Selina Haalman, Groningen 26.02.1942 – Auschwitz 12.10.1942
2 Nico Louis de Jonge, Groningen 17.12.1928 – Auschwitz 19.10.1942
De foto van Elise en Levie laat me niet los. Ze zitten daar in hun wollen truien alsof het gisteren was, ze kijken ons aan alsof ze weten dat er geen toekomst is. De foto is ongedateerd. Maar Elise en Levie zaten in deze leunstoel ergens aan het eind van de jaren ‘30 en de pose is ongebruikelijk voor die tijd, toen de meeste stellen stijf voor de camera stonden. Hier zit zij op zijn schoot en hij houdt haar hand vast.
Ze waren 23 en 26 toen ze trouwden, 25 en 28 toen ze stierven, Elise samen met haar zeven maanden oude dochtertje Eva. Elise’s ouders en broertje Nico (13) een week later, Levie een maand later.
De gezusters Zilverberg
Voor Nettie de Leeuw op haar 95e verjaardag
Elise Zilverberg was jouw grootmoeder, al heb je haar nooit gekend. Ze overleed twee maanden voor jij werd geboren. Hermine Zilverberg was mijn overgrootmoeder en ik heb haar natuurlijk ook nooit gekend. Zo zijn we dus aan elkaar verwant, door de zussen Elise en Hermine. Maar niet alleen via hen. [Lees meer…] overDe gezusters Zilverberg
Mimi
Vandaag zou ze honderd zijn geworden, mijn moeder. Ze heeft niet meer dan 54 jaren geleefd, in de zomer van 1971 is Mimi de Leeuw overleden. Ze stierf vroegtijdig aan de kanker maar de echte doodsoorzaak was, met vertraging, ‘de oorlog’, het bijtende zuur van schuldgevoel en trauma. Kleinkinderen heeft ze nooit gekend. Dat zijn er nu zeven, en tien achterkleinkinderen. Twee kleinkinderen dragen haar naam. [Lees meer…] overMimiHet ‘Pas-Opkamp’ in mijn leven
We spreken van zo’n zestig jaar geleden. Ik ben acht jaar, tien misschien. In het nachtkastje op de slaapkamer van mijn ouders vind ik een geheimzinnig document. Het is een pak carbondoorslagen van getypte vellen. ‘Algemeene Politie Provincie Gelderland. Politieke Dienst’ staat gedrukt in de linkerbovenhoek. [Lees meer…] overHet ‘Pas-Opkamp’ in mijn leven
Slagerij “De Concurrent”, 1937-41 & 1945-46
Het langst bewaarde beeld in mijn geheugen. De oudste herinnering: vader komt opgetogen vanuit de slagerij de woonkeuken binnen, een stuk papier in de hand naast zijn hoofd. Hij zwaait ermee, triomfantelijk bijna. Ik ben vijf jaar, het is december 1952.1 In mijn herinnering weet ik meteen waar het om gaat. Hij is eindelijk Nederlander! [Lees meer…] overSlagerij “De Concurrent”, 1937-41 & 1945-46
- Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden, No. 616, ’s-Gravenhage 23 december 1952 [↩]
Izaäk de Leeuw Azn.
De eerste verrassing van 2015, met dank aan Delpher.nl. Izaäk de Leeuw Azn. (Abrahams zoon) was vanaf 1904 koosjer slager in de Holtjesstraat te Almelo. [Lees meer…] overIzaäk de Leeuw Azn.