Huisarrest
4-5 april 1945 <-> 4-5 april 2020
Vijfenzeventig jaren na de bevrijding van mijn geboorteplaats Almelo schrijf ik over de onderduik van mijn ouders en zoveel andere Joodse Almeloërs. Door de bevrijding van de stad door Canadese troepen kwam daaraan na ruim twee-en-een-half jaar een eind.
Op het moment waarop ik dit schrijf staan bijna alle Europeanen onder een lichte of zware vorm van huisarrest. Noodgedwongen: een onverwachte pandemie, ongekend in de moderne tijd door zijn omvang en impact. Het virus schrijft ons de wet voor. Met partner en kinderen of helemaal alleen, opgesloten in eigen huis.
Joods verzet in Overijssel
Toespraak 4 mei 2020 bij het Provinciaal Verzetsmonument Overijssel te Markelo:
Wij herdenken de vrouwen en mannen die hun leven hebben gelaten in de strijd tegen de bezetter. Vierhonderd zeventig in getal, hun namen staan gebeiteld in dit monument. Maar we herdenken óók mensen wier naam hier niet in reliëf is te zien. Ik doel op de mannen en vrouwen uit de illegaliteit die de bevrijding hebben beleefd.
Kale koppen
Een mysterieuze foto uit het familiearchief: van slechts één van de tien personen is de identiteit bekend. Op de achterzijde is in het Duits geschreven ‘Neuenahr, zomer 1924’. De tweede man van links, duidelijk jonger dan de kale koppen, is mijn grootvader Adolf Löwenhardt. Onmiskenbaar. Het groepstreffen vond plaats in het kuuroord Bad Neuenahr-Ahrweiler in…
Sefer Sjeni
Het zilveren plaatje heeft de omvang van een visitekaartje, maar dikker. Martin, vandaag de gabbaj die de rabbijn assisteert, heeft het me aangereikt. Het is bijna tijd voor de Toralezing, hij verdeelt het stapeltje plaatjes over de mannen in sjoel. Twee woorden Hebreeuws, ik lees SFR SJN, sefer sjeni. Tweede Torarol.
Portret van Kurt Ikenberg
Vijfenzeventig jaren na zijn dood heb ik het portret van Kurt Ikenberg in klei geboetseerd. Lees daarover hier meer.
Ongekende broers
Mauwrits en Isaak de Leeuw Een rijkeluiswens, zo heette dat. Een gezin met twee kinderen, het oudste een jongen, het jongste een meisje. Ik was in 1947 de eerstgeborene, mijn zusje volgde in 1950. Daar bleef het bij. Broers heb ik nooit gehad. Ik heb ze toen niet gemist, maar het is nu wel duidelijk…
Wie schrijft, die blijft
We schrijven steeds minder met de hand. Handschriften worden schaars. Computer, smartphone: pen, inkt en papier hebben afgedaan. Zo gaat het karakter van de handgeschreven tekst verloren. In dit project druk ik familiegeschiedenis uit in keramiek.
Peuter in Westerbork
In juli 2011 kreeg ik een stapel Rode Kruis correspondentievellen in handen. De berichten waren in 1941-1943 over en weer geschreven tussen twee zussen, Friedel en Klara Löwenhardt. Friedel was uit Duitsland naar Belfast in Noord Ierland gevlucht en begon de correspondentie van daaruit op 28 februari 1941. Klara zat met haar man Ludwig Ikenberg gevangen in kamp Westerbork in Drenthe. Uit de correspondentie kon ik het opgroeien van Klara’s zoon Kurt Ikenberg reconstrueren. Kurt was op 6 juli 1941 in het kamp geboren. Hij werd drie jaar en drie maanden oud…
De Bremer Löwenhardts
Een van de vroegste ontdekkingen, vele jaren voor ik mijn zoektocht begon. Het zal midden jaren ’80 zijn geweest, de tijd dat ik in Amsterdam aan het Oost-Europa Instituut werkte. Het instituut was gevestigd in het Oost-Indisch Huis, het vroegere hoofdkwartier van de VOC op de hoek van de Oude Hoogstraat en de Kloveniersburgwal. Af en toe bezocht ik in het nabijgelegen Trippenhuis de bibliothecaris van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen. Met de heer Gospodinov ruilde ik boeken uit onze bibliotheken.
