Het ging heel snel. Overrompelend snel. Voor ze er erg in hadden waren de Joodse middenstanders van Dortmund de fuik van de naziterreur ingejaagd. Op 30 januari 1933 kwam Hitler aan de macht. Al in maart begon de anti-Joodse hetze. De historicus Knipping vertelt dat de Duitse Joden er nog geen idee van hadden dat […]
Het ‘Pas-Opkamp’ in mijn leven
We spreken van zo’n zestig jaar geleden. Ik ben acht jaar, tien misschien. In het nachtkastje op de slaapkamer van mijn ouders vind ik een geheimzinnig document. Het is een pak carbondoorslagen van getypte vellen. ‘Algemeene Politie Provincie Gelderland. Politieke Dienst’ staat gedrukt in de linkerbovenhoek.
Slagerij “De Concurrent”, 1937-41 & 1945-46
Het langst bewaarde beeld in mijn geheugen. De oudste herinnering: vader komt opgetogen vanuit de slagerij de woonkeuken binnen, een stuk papier in de hand naast zijn hoofd. Hij zwaait ermee, triomfantelijk bijna. Ik ben vijf jaar, het is december 1952.1 In mijn herinnering weet ik meteen waar het om gaat. Hij is eindelijk Nederlander! Staatsblad […]
Het imperium van de kippenjood
De Joodse begraafplaats in Dortmund-Wambel is netjes onderhouden. Het gras gemaaid, onkruid gewied. Op een zomerdag in juli 2010 bezoek ik voor het eerst in mijn leven het graf van overgrootmoeder Pauline Löwenhardt. Ze overleed in 1933 op hoge leeftijd. Dan dwaal ik over de begraafplaats en sta plots voor een grafsteen die me verbijstert. […]
Bruidegomsgeld
DE CHOPPE VAN MIJN GROOTOUDERS Veehandelaar Herman Weijl is een gezien man in de kille van Oldenzaal. Hij is één van de ‘Parnessiem’, leden van het bestuur van de Joodse gemeente. Hij heeft een gereserveerde stoel in de synagoge, in het midden van rij 7. Het is 19 november 1914, Herman is negenenvijftig jaar en […]
Kohen in de misjpoche
PLETTENBERG stond nog op het verlanglijstje. Nooit bezocht – terwijl mijn overgrootmoeder Pauline Lennhoff er is geboren. Zij trouwde Levi Löwenhardt in Oberhemer en kreeg daar met hem tussen 1873 en 1892 twaalf kinderen. In Dortmund-Wambel werd Pauline in mei 1933 op de Joodse begraafplaats begraven. Zij werd 85 jaar oud, veel is haar bespaard […]
Mannetjesputter in de Mediene
Marcus Levie de Leeuw, 1797/99 – 1883 Soms heb je mazzel. Soms heeft iemand het werk al voor je gedaan terwijl je van niets wist. Het ligt voor het oprapen – alleen: wáár? Zoals iedereen heb ik 32 oudouders, 16 van moeders- en 16 van vaderszijde. Oudouders liggen vijf generaties terug in de tijd, […]