Op 18 februari 2023 herdachten we de honderdste ‘Johrzeit’ (Jiddisj voor jaartijd, sterfdag) van mijn oudste oudoom Salomon-Georg Löwenhardt. Hij ligt nu al een eeuw begraven op de Joodse Begraafplaats Weißensee in Berlijn. Zijn ouders Levi Löwenhardt en Pauline Lennhoff waren op 3 september 1872 in Hemer getrouwd, hun eerste kind Salomon werd daar op 26 augustus van het volgende jaar geboren. Er volgden in de loop van twintig jaren nog elf kinderen, drie meisjes en acht jongens.
Een jaar voor het huwelijk van Levi en Pauline waren de Duitse Joden geëmancipeerd: zij hadden gelijke burgerrechten gekregen met andere Duitsers… officieel althans. Dat was 75 jaren ná de emancipatie van de Joden in Nederland. Bij veel Joodse echtparen resulteerde dit in grote gezinnen.
Salomon-de-eerstgeborene werd vernoemd naar zijn grootvader (1792-1864). Wanneer en waarom Salomon Junior Georg als tweede naam ging voeren, is onduidelijk, maar het was in ieder geval uiterlijk in 1916. Twee dagen na zijn dertigste verjaardag was hij in Berlijn getrouwd met de 32-jarige Selma Dobriner uit Filehne (nu Wieleń in westelijk Polen).
Selma en Salomon-Georg vestigden zich aan de Kleiststraße 3 in Berlijn-Charlottenburg (nu in Schöneberg) en dreven op dat adres een zaak in bedden en beddegoed, Bettfedernfachgeschäft ‘mit reinigung und elektrischem Betrieb’. Toen begin augustus 1914 de oorlog uitbrak was Salomon veertig jaar, de kinderen waren 4 tot 9 jaar: Edith (5.12.1904); Gerda (30.03.1907); Käthe (7.07.1908) en Heinz (12.07.1910).
Lees over de houding van de Duitse Joden inzake de oorlog en de lotgevallen van de negen Löwenhardt-broers mijn bijdrage ‘Een krijgshaftig verleden?’
Evenals zijn acht jongere broers meldde Salomon zich. Hij werd naar het front gestuurd. In 1916-17 was hij ‘Landsturmmann’ bij een artillerieregiment in Rusland. Toen de oorlog in 1918 ten einde liep keerde hij met twee verwondingen huiswaarts.
Salomon stierf vijf jaar later hoogst waarschijnlijk aan de gevolgen van die verwondingen. Zijn jongste broer Hermann emigreerde rond dezelfde tijd naar de Verenigde Staten. Van de resterende zeven broers werden er zes in de jaren 1942-45 door hun landgenoten vermoord, meestal samen met hun gezin. Ook Salomon’s vrouw Selma en zoon Heinz trof dit lot.
Geef een reactie